گلچین تفسیر سوره ماعون (107) از تفسیر نور استاد قرائتی
به نام خداوند بخشنده مهربان
آيا كسى كه قيامت را انكار مىكند ديدهاى؟ * او همان كسى است كه يتيم را با خشونت مىراند * و ديگران را بر اِطعام
مسكين تشويق نمىكند * پس واى به حال نمازگزاران * آنان كه از نمازشان غافلند * آنان كه پيوسته
ريا مىكنند * و از دادن زكات (و وسايل ضرورى زندگى) باز مىدارند *
نكتهها و پيامها:
1 ـ مُراد از « دين » در آیه « يُكَذِّبُ بِالدِّينِ » روز قيامت است، مانند « مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ » و منظور از تكذيب معاد در اين سوره، تكذيب قلبى است، نه تکذیب قولى؛ زيرا مخاطبِ سوره، كسانى هستند كه نماز مىخوانند ولى نمازشان همراه با ريا و سهو و غفلت است.
2 ـ « دَع » راندن همراه با خشونت و « حَضّ » تشويق و ترغيب ديگران است.
3 ـ در روايات « ساهُون » به معناى سستى، ترك و ضايع كردن نماز آمده است. « تفسير نورالثقلين »
4 ـ « ماعون » از « مَعن » به معناى وسايلى است كه معمولًا همسايگان به يكديگر عاريه مىدهند تا آنكه نيازشان برطرف شود. مثل ظروف غذاخورى در مهمانىها.
5 ـ در حديث مىخوانيم: كسى كه از دادن لوازم منزل خود به همسايگان دريغ ورزد، خدا روز قيامت لطف خود را نسبت به او دريغ خواهد كرد. « تفسير نورالثقلين »
6 ـ در حديث ديگرى مىخوانيم كه پرسيدند: ما همسايگانى داريم كه هرگاه وسائلى به آنان عاريه مىدهيم، مىشكنند يا خراب مىكنند، آيا گناه است كه به آنان ندهيم؟ حضرت فرمود: در اين صورت مانعى ندارد. « تفسير نورالثقلين »
7 ـ امام صادق عليه السلام فرمودند: ماعون، شامل قرض الحسنه و هر كار نيك درباره ديگران و در اختيار قراردادن وسائل خانه و زكات است. « كافى، ج 3، ص 499 »
8 ـ در حديث مىخوانيم: هر كس به اوقات نماز بىاعتنائى كند و نماز را در اول وقت نخواند، وَيل دارد. « تفسير نورالثقلين »
9 ـ نيازهاى عاطفى، مقدّم بر نيازهاى جسمى است. اوّل محبت به يتيم، سپس سير كردن مسكين. « يَدُعُّ الْيَتِيمَ ... طَعامِ الْمِسْكِينِ »
10 ـ كسى كه گاهى از نماز غافل مىشود، مشمول « وَيل » است، پس وضعِ تاركانِ دائم نماز چيست! « فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ ... عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ »
11 ـ بىتفاوتى نسبت به نيازهاى ضرورى مردم كيفر دارد. « فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ ... يَمْنَعُونَ الْماعُونَ »
نگاهى به مسئله ريا
* ريا و سُمعه دو خطر بزرگ هستند كه افراد مؤمن را تهديد مىكند. رياآن است كه انسان كارى را براى ديدن مردم انجام دهد و سُمعه آن است كه كارى را بجا آورد و هدفش آن باشد كه كارش به گوش مردم برسد.
* بر اساس روايات، رياكار ظاهرى زيبا و باطنى مريض دارد. به جاى آنكه از دنيا آخرت را بدست آورد، از آخرت به سراغ دنيا مىرود. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: سختترين عذاب ها براى كسى است كه مردم در او خير ببينند در حالى كه در او خيرى نيست.
* فرشتگان اعمال برخى انسانها را بالا مىبرند، ولى خطاب مىرسد: هدفش خدا نبوده است، آن را برگردانيد. « مجموعه روايات، از ميزان الحِكمَه بحث ريا »
* علامتِ رياكار آن است كه اگر ستايش شود كار نيكش را توسعه مىدهد و اگر ستايش نشود از كار خود مىكاهد.
* این همه توبيخ و انتقاد براى كسانى است كه از ابتدا، كار را براى غير خداوند انجام مىدهند، ولى اگر انسان از آغاز هدفى جز خداوند نداشت، و مردم از كار او آگاه شدند، مانعى ندارد. امام باقر عليه السلام فرمود: هيچ كس نيست مگر آنكه دوست دارد خوبىهايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. « اِذا لَم يَكُن صُنعُ ذلِكَ لِذلِكَ » « كافى، ج 2، ص 297 »
* در برابر ريا و سُمعه، اخلاص است كه در حديث مىخوانيم: هر كس چهل روز خود را خالص كند، چشمههاى حكمت از قلب او به زبانش جارى مىشود. « مَن اَخلَصَ لِلّهِ اَربَعينَ صَباحاً ظَهَرَت يَنابِيعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ اِلى لِسانِهِ » « جامع الاخبار، ص 94 »
* نشانه ايمان كامل آن است كه حُب و بُغض و بخشيدن و نبخشيدن براى خدا باشد. حضرت زهرا عليها السلام فرمود: « مَن اَصعَدَ اِلَى اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ اَهبَطَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَفضَلَ مَصلَحَتِهِ » هر كس عبادت خالص به درگاه خداوند فرستاد، خداوند بهترين مصلحت او را برايش نازل مىكند. « بحار، ج 67، ص 249 »